Η κλιματική αλλαγή αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του 21ου αιώνα, επηρεάζοντας κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής και των οικοσυστημάτων του πλανήτη. Ο παραδοσιακός οικονομικός μοντέλο ανάπτυξης, βασισμένος σε εκτεταμένη εκμετάλλευση φυσικών πόρων και την υπερβολική χρήση ορυκτών καυσίμων, έχει συνεισφέρει σημαντικά στην κλιματική κρίση. Σε αυτό το πλαίσιο, προτείνεται η αναζήτηση εναλλακτικών μορφών οικονομικής ανάπτυξης που να εναρμονίζουν την οικονομική δραστηριότητα με την προστασία του περιβάλλοντος. {πηγή}
Η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία προβάλλεται ως ένα από αυτά τα εναλλακτικά μοντέλα. Η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία περιλαμβάνει επιχειρήσεις και οργανισμούς που λειτουργούν με βάση αρχές όπως η δημοκρατία, η αλληλεγγύη, η συνεργασία και η βιωσιμότητα, με στόχο όχι μόνο την οικονομική ευημερία, αλλά και την κοινωνική και περιβαλλοντική πρόοδο. Σημαντικό μέρος της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας είναι οι κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις, οι οποίες μπορούν να παίξουν κεντρικό ρόλο στην προστασία του περιβάλλοντος και στην ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής.
Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία
Η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία περιλαμβάνει κάθε οικονομική δραστηριότητα που στοχεύει στη δημιουργία κοινωνικής και περιβαλλοντικής αξίας, πέρα από την οικονομική. Αυτές οι δραστηριότητες περιλαμβάνουν οργανώσεις όπως συνεταιρισμοί, κοινωνικές επιχειρήσεις, δίκτυα αλληλεγγύης, ενώσεις και ΜΚΟ. Οι επιχειρήσεις αυτές επικεντρώνονται στις ανάγκες των ανθρώπων και των κοινοτήτων, λειτουργώντας δημοκρατικά και συμμετοχικά.
Η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία χαρακτηρίζεται από τις εξής βασικές αρχές:
- Πρωταρχικότητα της κοινωνικής αποστολής: Οι επιχειρήσεις κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας δίνουν προτεραιότητα στην ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών, όπως η μείωση της φτώχειας, η ενίσχυση της απασχόλησης και η προστασία του περιβάλλοντος, αντί της μεγιστοποίησης των κερδών.
- Δημοκρατική διακυβέρνηση: Οι αποφάσεις λαμβάνονται συμμετοχικά, με όλους τους εμπλεκόμενους να έχουν ίσο λόγο.
- Αλληλεγγύη και συνεργασία: Οι επιχειρήσεις συνεργάζονται με κοινό στόχο την επίλυση κοινωνικών και περιβαλλοντικών ζητημάτων.
Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις
Οι κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις αποτελούν μια ειδική κατηγορία της κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία, όπου ο σκοπός τους είναι κυρίως κοινωνικός και περιβαλλοντικός. Εστιάζουν στη δημιουργία συλλογικών μορφών απασχόλησης, στην παροχή υπηρεσιών σε ευάλωτες ομάδες και στην προώθηση της αειφορίας.
Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία και Ανάσχεση της Κλιματικής Αλλαγής
Οι κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις μπορούν να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με διάφορους τρόπους, προωθώντας πρακτικές που μειώνουν την περιβαλλοντική επιβάρυνση και ενισχύουν την ανθεκτικότητα των κοινοτήτων.
1. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και Ενεργειακοί Συνεταιρισμοί
Οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί αποτελούν ένα καλό παράδειγμα κοινωνικής συνεταιριστικής επιχείρησης που εστιάζει στη βιωσιμότητα. Σε αυτούς, οι τοπικές κοινότητες συνεργάζονται για την παραγωγή και χρήση ανανεώσιμης ενέργειας, όπως η ηλιακή, η αιολική και η γεωθερμική. Το μοντέλο αυτό:
- Μειώνει τις εκπομπές CO2.
- Προωθεί την ενεργειακή αυτάρκεια των κοινοτήτων.
- Δημιουργεί τοπική οικονομική ανάπτυξη μέσω της αξιοποίησης των φυσικών πόρων.
Παράδειγμα: Στη Γερμανία, οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί έχουν γίνει πυλώνες της ενεργειακής μετάβασης, με χιλιάδες νοικοκυριά να συμμετέχουν στην παραγωγή καθαρής ενέργειας.
2. Βιώσιμη Γεωργία και Αγροτικοί Συνεταιρισμοί
Η γεωργία είναι ένας από τους τομείς που επηρεάζονται έντονα από την κλιματική αλλαγή, αλλά και ένας τομέας που συμβάλλει στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Ωστόσο, οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί στη γεωργία μπορούν να προωθήσουν βιώσιμες πρακτικές, όπως:
- Βιολογική καλλιέργεια.
- Χρήση ανανεώσιμων πόρων.
- Επαναστατική μείωση της χρήσης χημικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων.
Παράδειγμα: Στην Ελλάδα, μία ΚοινΣΕπ θα μπορούσε να εφαρμόζει βιολογικές μεθόδους καλλιέργειας, προωθώντας βιώσιμες γεωργικές πρακτικές που ελαχιστοποιούν το οικολογικό αποτύπωμα.
3. Κυκλική Οικονομία και Συνεταιρισμοί Ανακύκλωσης
Η κυκλική οικονομία αποτελεί ένα βασικό εργαλείο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, καθώς προωθεί την επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση προϊόντων και υλικών, μειώνοντας έτσι τη σπατάλη πόρων. Οι κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις μπορούν να εφαρμόσουν και να ενισχύσουν πρακτικές κυκλικής οικονομίας μέσω:
- Κέντρων ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης.
- Συνεργείων επισκευής και ανακατασκευής προϊόντων.
- Δημιουργίας προϊόντων από ανακυκλωμένα υλικά.
Παράδειγμα: Στην Ιταλία, οι συνεταιρισμοί ανακύκλωσης "Revet" συλλέγουν, διαχειρίζονται και επαναχρησιμοποιούν απορρίμματα, προωθώντας την ανακύκλωση πλαστικών, γυαλιού και μετάλλων.
4. Συνεταιρισμοί Στέγασης και Ενεργειακή Αποδοτικότητα
Οι συνεταιρισμοί στέγασης μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη μείωση των εκπομπών μέσω της προώθησης ενεργειακά αποδοτικών κατοικιών και κτηρίων. Μέσω της συμμετοχής και της συνεργασίας, τα μέλη των συνεταιρισμών μπορούν να επενδύσουν σε λύσεις όπως:
- Θερμομόνωση και ενεργειακή αποδοτικότητα.
- Χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα κτίρια.
- Μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και νερού.
Παράδειγμα: Στη Σουηδία, ο συνεταιρισμός στέγασης "Ekobanken" χρηματοδοτεί οικολογικά έργα στέγασης που εφαρμόζουν καινοτόμες λύσεις σε ενεργειακή αποδοτικότητα και βιωσιμότητα.
Προκλήσεις και Προοπτικές
Αν και οι κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις και η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία έχουν μεγάλο δυναμικό να συνεισφέρουν στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής, υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν:
- Χρηματοδότηση: Πολλές από αυτές τις επιχειρήσεις δυσκολεύονται να βρουν χρηματοδότηση, καθώς η κοινωνική αποστολή τους δεν είναι ελκυστική για τους παραδοσιακούς επενδυτές.
- Πολιτική Υποστήριξη: Οι πολιτικές και κανονισμοί που υποστηρίζουν τη βιωσιμότητα και την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία είναι συχνά περιορισμένες ή ανεπαρκείς.
- Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση: Η έλλειψη γνώσης γύρω από τις δυνατότητες της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας περιορίζει την επέκτασή της.
Ωστόσο, η αυξανόμενη ευαισθητοποίηση για την κλιματική αλλαγή, καθώς και η στροφή προς πιο βιώσιμες πρακτικές στην οικονομία και την κοινωνία, δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για την ενίσχυση της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας και των κοινωνικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων.
Η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία και οι κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στην ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής και την προστασία του περιβάλλοντος. Μέσα από καινοτόμες πρακτικές όπως οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί, η βιολογική γεωργία, η κυκλική οικονομία και οι ενεργειακά αποδοτικές κατοικίες, η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία προωθεί βιώσιμες λύσεις που συνδυάζουν την οικονομική ανάπτυξη με την περιβαλλοντική ευθύνη. Ωστόσο, για να επιτύχουν στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους, απαιτείται μεγαλύτερη υποστήριξη από πολιτικές, χρηματοδοτικά εργαλεία και εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες.