Οι κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα, που διέπονται από το Ν. 4430/2016, στοχεύουν στο συνδυασμό της οικονομικής δραστηριότητας με κοινωνικούς στόχους, δίνοντας έμφαση στο κοινοτικό όφελος και την κοινωνική ένταξη. Αυτές οι οντότητες επικεντρώνονται στη δημιουργία θέσεων εργασίας, στην προώθηση της κοινωνικής ένταξης και στην παροχή αγαθών και υπηρεσιών που ανταποκρίνονται στις ανάγκες της τοπικής κοινότητας. {πηγή}
Αυτή η μελέτη διερευνά πώς οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις μπορούν να λειτουργούν αποτελεσματικά σύμφωνα με αυτόν τον νόμο, να παρέχουν κοινωνικό έργο και τα προκύπτοντα οφέλη για τις τοπικές κοινότητες.
Νομικό Πλαίσιο Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων στην Ελλάδα
Επισκόπηση Ν. 4430/2016
Ο νόμος 4430/2016 θεσπίστηκε για τη στήριξη της ίδρυσης και λειτουργίας Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων, με στόχο την ενίσχυση των δομών της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας. Τα βασικά χαρακτηριστικά αυτού του νόμου περιλαμβάνουν:
- Ορισμός και πεδίο εφαρμογής: Οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις ορίζονται ως επιχειρήσεις που λειτουργούν με πρωταρχικό στόχο τον κοινωνικό αντίκτυπο και όχι τη μεγιστοποίηση του κέρδους. Επανεπενδύουν τα κέρδη τους για να προωθήσουν τους κοινωνικούς τους στόχους.
- Οργανωτική δομή: Οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις πρέπει να έχουν μια δημοκρατική δομή διακυβέρνησης, συνήθως ένα μέλος, μία ψήφος.
- Χρηματοδότηση και Υποστήριξη: Οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις έχουν πρόσβαση σε διάφορες ευκαιρίες χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων κεφαλαίων, των κεφαλαίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ιδιωτικών επενδύσεων προσαρμοσμένων στη Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία.
- Λειτουργικές απαιτήσεις: Οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις πρέπει να τηρούν τα πρότυπα διαφάνειας και λογοδοσίας, συμπεριλαμβανομένων των τακτικών εκθέσεων και ελέγχων.
Πρωτοβουλίες Κοινωνικής Εργασίας από Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις
1. Δημιουργία Απασχόλησης και Κοινωνική Ένταξη
Παράδειγμα: «Κοινωνικός Συνεταιρισμός Αλληλέγγυας Οικονομίας Ηρακλείου» (ΚΟΙΝΣΕΠ Ηρακλείου)
- Πρωτοβουλία: Η ΚΟΙΝΣΕΠ Ηρακλείου εστιάζει στη δημιουργία ευκαιριών εργασίας για περιθωριοποιημένες ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των μακροχρόνια ανέργων, των ατόμων με αναπηρία και των μεταναστών.
- Δραστηριότητες: Παρέχουν επαγγελματική κατάρτιση και ενσωματώνουν τους δικαιούχους σε διάφορους τομείς όπως η γεωργία, η βιοτεχνία και η ανακύκλωση.
- Αποτελέσματα: Η πρωτοβουλία αυτή μείωσε τα ποσοστά ανεργίας στο Ηράκλειο και διευκόλυνε την κοινωνική ένταξη των ευάλωτων πληθυσμών.
2. Υπηρεσίες Υγείας και Κοινωνικής Φροντίδας
Παράδειγμα: «KOINSEP Thessaloniki Care»
- Πρωτοβουλία: Αυτή η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση προσφέρει προσιτές και προσβάσιμες υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης και κοινωνικής φροντίδας, ειδικά για ηλικιωμένους και άτομα με χρόνιες ασθένειες.
- Δραστηριότητες: Οι υπηρεσίες περιλαμβάνουν κατ' οίκον φροντίδα, ιατρικούς ελέγχους και προγράμματα κοινωνικής υποστήριξης.
- Αποτελέσματα: Βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων και των χρόνιων ασθενών, μειώνοντας την επιβάρυνση στα δημόσια συστήματα υγειονομικής περίθαλψης.
3. Εκπαιδευτικά και Πολιτιστικά Προγράμματα
Παράδειγμα: “KOINSEP Athens Learning”
- Πρωτοβουλία: Παρέχει εκπαιδευτικά προγράμματα και πολιτιστικές δραστηριότητες για την ενίσχυση της κοινοτικής συνοχής και της δια βίου μάθησης.
- Δραστηριότητες: Μαθήματα γλώσσας, εκπαίδευση δεξιοτήτων πληροφορικής και πολιτιστικά εργαστήρια.
- Αποτελέσματα: Βελτιωμένα εκπαιδευτικά αποτελέσματα και πολιτιστική ευαισθητοποίηση, ενισχύοντας ένα περιβάλλον κοινότητας χωρίς αποκλεισμούς.
4. Έργα Περιβαλλοντικής Αειφορίας
Παράδειγμα: «Πράσινος Συνεταιρισμός Κρήτης»
- Πρωτοβουλία: Επικεντρώνεται στην προώθηση βιώσιμων γεωργικών πρακτικών και στη διατήρηση του περιβάλλοντος.
- Δραστηριότητες: Έργα βιολογικής γεωργίας, προγράμματα διαχείρισης απορριμμάτων και εκστρατείες περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.
- Αποτελέσματα: Αυξημένη περιβαλλοντική συνείδηση και βιώσιμες πρακτικές στην τοπική κοινωνία, συμβάλλοντας σε μακροπρόθεσμα οικολογικά οφέλη.
Αποτελέσματα και Οφέλη για τις Τοπικές Κοινότητες
Οικονομική επίδραση:
- Δημιουργία θέσεων εργασίας: Οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις παρέχουν ευκαιρίες απασχόλησης, μειώνοντας τα τοπικά ποσοστά ανεργίας και ενισχύοντας την οικονομική σταθερότητα.
- Τοπική ανάπτυξη: Με την επανεπένδυση των κερδών σε τοπικό επίπεδο, οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις τονώνουν τις τοπικές οικονομίες και υποστηρίζουν τις επιχειρήσεις μικρής κλίμακας.
Κοινωνικός αντίκτυπος:
- Κοινωνική Ένταξη: Οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις εργάζονται ενεργά για την ένταξη περιθωριοποιημένων ομάδων, προωθώντας την ισότητα και την κοινωνική συνοχή.
- Δέσμευση της Κοινότητας: Ενθαρρύνει την ενεργό συμμετοχή των μελών της κοινότητας σε κοινωνικές και οικονομικές δραστηριότητες, ενισχύοντας τους κοινοτικούς δεσμούς.
Περιβαλλοντική επίπτωση:
- Πρακτικές βιωσιμότητας: Οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις συχνά εφαρμόζουν φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές, συμβάλλοντας στην τοπική οικολογική διατήρηση και βιωσιμότητα.
- Ευαισθητοποίηση και Εκπαίδευση: Προωθεί την περιβαλλοντική συνείδηση και την υπεύθυνη συμπεριφορά εντός της κοινότητας.
Προκλήσεις και συστάσεις
Προκλήσεις:
- Περιορισμοί χρηματοδότησης: Παρά την πρόσβαση σε διάφορα κεφάλαια, η εξασφάλιση συνεπούς και επαρκούς χρηματοδότησης παραμένει πρόκληση.
- Κανονιστική συμμόρφωση: Η πλοήγηση σε γραφειοκρατικές διαδικασίες και η διατήρηση της συμμόρφωσης μπορεί να είναι επαχθής.
- Ανταγωνισμός στην αγορά: Ο ανταγωνισμός με συμβατικές επιχειρήσεις με παράλληλη διατήρηση των κοινωνικών στόχων μπορεί να είναι δύσκολος.
Συστάσεις:
- Ενίσχυση Δικτύων Υποστήριξης: Καθιέρωση ισχυρών συστημάτων υποστήριξης, συμπεριλαμβανομένων συνεργασιών με τοπικές κυβερνήσεις, ΜΚΟ και ιδιωτικούς τομείς.
- Ανάπτυξη ικανοτήτων: Παροχή εκπαίδευσης και πόρων για την ενίσχυση των διαχειριστικών και επιχειρησιακών ικανοτήτων των Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων.
- Υποστήριξη πολιτικής: Υποστήριξη πολιτικών που παρέχουν ευνοϊκές συνθήκες για τις Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις, όπως φορολογικά κίνητρα και μειωμένα γραφειοκρατικά εμπόδια.
Οι κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα, βάσει του Ν. 4430/2016, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην προώθηση της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης σε τοπικό επίπεδο. Εστιάζοντας στην κοινωνική ένταξη, τη συμμετοχή της κοινότητας και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την ευημερία των τοπικών κοινοτήτων. Ενώ υπάρχουν προκλήσεις, με την κατάλληλη υποστήριξη και στρατηγικές πρωτοβουλίες, οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις μπορούν να επιτύχουν ουσιαστικές και διαρκείς επιπτώσεις.
Ανάλυση και Παραδείγματα Κοινωνικού Έργου
Εισαγωγή
Οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις αποτελούν έναν σημαντικό θεσμό για την προώθηση της κοινωνικής οικονομίας και της κοινωνικής ενσωμάτωσης. Αυτές οι επιχειρήσεις έχουν ως κύριο στόχο την παροχή υπηρεσιών και προϊόντων που ωφελούν την κοινωνία, ενώ τα κέρδη τους επανεπενδύονται για την υλοποίηση κοινωνικών σκοπών.
1. Ορισμός και Νομικό Πλαίσιο των ΚοινΣΕπ
Οι ΚοινΣΕπ είναι ειδικές μορφές συνεταιρισμών που διέπονται από συγκεκριμένες ρυθμίσεις, όπως ο Ν. 4430/2016 στην Ελλάδα. Σύμφωνα με το καταστατικό τους, οι ΚοινΣΕπ μπορούν να δραστηριοποιούνται σε διάφορους τομείς, όπως η κοινωνική φροντίδα, η εκπαίδευση, η υγεία, ο πολιτισμός και το περιβάλλον.
2. Καταστατικό και Στόχοι Κοινωνικού Έργου
Το καταστατικό μιας ΚοινΣΕπ καθορίζει το πλαίσιο δράσης της επιχείρησης, περιλαμβάνοντας:
- Σκοπό και αποστολή: Παροχή υπηρεσιών που στοχεύουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ευπαθών ομάδων.
- Διακυβέρνηση και διαχείριση: Συμμετοχική λήψη αποφάσεων από τα μέλη του συνεταιρισμού.
- Διανομή κερδών: Τα κέρδη επανεπενδύονται για την εκπλήρωση κοινωνικών στόχων.
3. Παραδείγματα Κοινωνικού Έργου
3.1. Παροχή Υπηρεσιών Υγείας και Κοινωνικής Φροντίδας
Παράδειγμα 1: ΚοινΣΕπ Υγείας και Φροντίδας "Υγεία για Όλους"
- Στόχος: Παροχή δωρεάν ή χαμηλού κόστους ιατρικών υπηρεσιών σε άτομα με χαμηλό εισόδημα και ανασφάλιστους.
- Δράσεις:
- Κινητές μονάδες υγείας που παρέχουν ιατρικές εξετάσεις σε απομακρυσμένες περιοχές.
- Οργάνωση δωρεάν κλινικών ημερών με τη συμμετοχή εθελοντών ιατρών και νοσηλευτών.
3.2. Εκπαίδευση και Επαγγελματική Κατάρτιση
Παράδειγμα 2: Εκπαιδευτική ΚοινΣΕπ "Γνώση για Όλους"
- Στόχος: Παροχή εκπαιδευτικών προγραμμάτων για άτομα όλων των ηλικιών με έμφαση στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες.
- Δράσεις:
- Δωρεάν μαθήματα ξένων γλωσσών και πληροφορικής για ανέργους.
- Προγράμματα κατάρτισης για μακροχρόνια άνεργους με στόχο την επανένταξή τους στην αγορά εργασίας.
3.3. Προστασία Περιβάλλοντος
Παράδειγμα 3: Περιβαλλοντική ΚοινΣΕπ "Πράσινη Ανάπτυξη"
- Στόχος: Προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης.
- Δράσεις:
- Οργάνωση δενδροφυτεύσεων και καθαρισμού δημόσιων χώρων.
- Εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία με θέμα την ανακύκλωση και τη βιώσιμη ανάπτυξη.
4. Διαδικασίες και Μέθοδοι Υλοποίησης του Κοινωνικού Έργου
Για την επιτυχή υλοποίηση του κοινωνικού έργου, οι ΚοινΣΕπ ακολουθούν συγκεκριμένες διαδικασίες και μεθόδους, όπως:
- Διαβούλευση με την κοινότητα: Εντοπισμός των αναγκών της κοινότητας μέσω διαβουλεύσεων με τους κατοίκους και τις τοπικές αρχές.
- Συνεργασίες και δικτύωση: Συνεργασία με άλλες κοινωνικές επιχειρήσεις, ΜΚΟ και δημόσιους φορείς για την επίτευξη κοινού σκοπού.
- Εθελοντισμός: Προώθηση του εθελοντισμού ως μέσο ενίσχυσης των δράσεων και της κοινωνικής συνοχής.
5. Εκτίμηση και Αξιολόγηση του Κοινωνικού Αντικτύπου
Η αξιολόγηση του κοινωνικού αντικτύπου είναι ζωτικής σημασίας για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των δράσεων μιας ΚοινΣΕπ. Οι βασικές μέθοδοι περιλαμβάνουν:
- Ποιοτικές και ποσοτικές έρευνες: Συλλογή δεδομένων μέσω ερωτηματολογίων και συνεντεύξεων για την αποτίμηση των αποτελεσμάτων των δράσεων.
- Ανάλυση περιπτώσεων: Λεπτομερής εξέταση συγκεκριμένων περιπτώσεων για την κατανόηση του αντίκτυπου σε ατομικό και κοινοτικό επίπεδο.
Οι ΚοινΣΕπ αποτελούν ουσιαστικά εργαλεία για την κοινωνική ενσωμάτωση και την αειφόρο ανάπτυξη. Μέσω του καταστατικού τους και της δράσης τους, μπορούν να προσφέρουν ουσιαστικό κοινωνικό έργο σε διάφορους τομείς, όπως η υγεία, η εκπαίδευση και το περιβάλλον, βελτιώνοντας έτσι την ποιότητα ζωής των ευπαθών ομάδων και προάγοντας τη συνοχή και την αλληλεγγύη στην κοινωνία.